هوش مصنوعی چیست؟ | Artificial Intelligence

همه چیز درباره تکنولوژی جذاب هوش مصنوعی

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) یا به اختصار AI علمی است که از اواسط قرن بیستم میلادی متخصصان درحال توسعه آن هستند. برخلاف باور عموم و فیلم‌های هالیوودی هوش مصنوعی تنها مختص ساخت ربات‌های انسان‌نما و فعالیت‌های انسان‌گونه، ارتش‌های سایبورگی و آرمان شهرهای دیجیتال که چندان ملموس نیستند؛ نمی‌شود.

در حال حاضر هر یک از ما در زندگی روزمره خود بارها از تکنولوژی‌های وابسته به هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم. می‌پرسید چگونه؟ ساده‌ترین مثال موتورهای جستجو از جمله موتور جستجوی گوگل است. ربات‌های هوشمندی که به ما این امکان را می‌دهند تا به منبع بزرگی از اطلاعات در سریع‌ترین زمان ممکن دسترسی داشته باشیم. کاری که اپراتورهای انسانی هرگز قادر به انجام آن نیستند. به همین اندازه جذاب و مانوس با زندگی روزمره ما. پس با ما همراه باشید تا کمی بیشتر راجع به هوش مصنوعی بدانیم.

انچه در این مقاله خواهیم آموخت:

• تاریخچه هوش مصنوعی
• تعریف هوش مصنوعی
• انواع هوش مصنوعی
• کاربردها و مثال‌هایی از هوش مصنوعی در زندگی روزمره و کسب و کارها
• بهترین زبان‌های برنامه‌نویسی هوش مصنوعی
• ترس‌ها و چالش‌های بشر در برابر هوش مصنوعی

 

تاریخچه هوش مصنوعی

مانند تمامی دستاوردهای دیگر بشری پیدایش هوش مصنوعی نیز به زمان‌های خیلی دور باز می‌گردد. زمانی که در داستان‌ها و افسانه‌ها از موجودات هوشمند غیر انسانی یاد می‌شد و یا موجودات هوشمند ساخته بشر که در خدمت انسان‌ها هستند. کمی بعد این موضوع توسط فلاسفه مورد بررسی قرار گرفت. ولی هوش مصنوعی به شکلی که ما امروزه می‌شناسیم به زمان اختراع رایانه‌های الکترونیکی باز می‌گردد. زمانی که کامپیوترها با چالش محاسبه و پردازش انبوهی از اطلاعات مواجه شدند.

برای اولین بار در سال 1956 در کالج دارتمورت هوش مصنوعی توسط آلن نیول، هربرت سیمون، جان مک کارتی، ماروین منسکی و ارتور ساموئل که از دانشگاه‌های مختلف گرد هم آمده بودند مورد بررسی قرار گرفت. این افراد رهبران پیشرو در زمینه پژوهش هوش مصنوعی هستند. آنها به همراه دانشجویانشان برنامه‌های متعددی توسعه دادند که منجر به عملکرد شگفت انگیز رایانه‌ها در یادگیری استراتژی بازی چکرز، صحبت به زبان انگلیسی، حل مسائل جبر و اثبات نظریه‌های منطقی شد.

بیشترین فعالیت هوش مصنوعی در ابتدا متمرکز بر یادگیری ماشینی بازی‌ها و حل مسائل و اثبات قضایای ریاضی توسط کامپیوترها بود.

 

چنین دستاوردهای شگفت انگیزی وزارت دفاع امریکا را برآن داشت تا سرمایه گذاری‌های کلانی در این زمینه ها انجام دهد. ولی با گذشت زمان و به دست نیامدن پیشرفت‌های قابل قبول در این حوزه به دلیل چالش‌های زیاد این پروژه‌ها در میانه دهه 1970کم‌کم حمایت‌های مالی را از دست دادند. که به این دوران لقب زمستان هوش مصنوعی (AI winter) را داده اند.

در طول دهه 1980 میلادی دوباره این صنعت با پیشرفت‌های چشمگیری همراه بود. از جمله ربات هایی که قادر به صحبت کردن بودند.

فراز و فرودهای فراوانی از دهه 1980 تا کنون بر سر راه پژوهش‌های هوش مصنوعی قرار داشته تا ما آن را به شکل امروزی آن ببینیم.

امروزه اغلب کمپانی‌های بزگ دنیا در حال ساخت ربات‌های هوشمند گوناگون با کاربرد‌های مختلف هستند.. از دستیاران صوتی و چت بات‌ها در گوشی‌های هوشمند گرفته تا یادگیری ماشین خودکار (auto machine learning) که به برنامه نویسان این امکان را می‌دهد تا بدون طراحی مدل خاصی به الگوریتم‌هایی برای حل مسائل مختلف دست یابند. همچنین خودروهای خودران و انواع گجت‌های هوشمند که توسط هوش مصنوعی برای بالا بردن کیفیت روزمره بهینه شده‌اند.

همان طور که می‌بینیم هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در کمتر از هشتاد سال زندگی بشر را دگرگون کرد. به گونه‌ای که بعد از انقلاب ماشین‌های بخار در سال 1784 ، انقلاب الکتریسیته در 1870 ، فناوری اطلاعات (IT) در 1969، امروزه شاهد انقلاب هوش مصنوعی به عنوان چهارمین انقلاب تکنولوژیک هستیم.

 

تعریف هوش مصنوعی

ذکر یک تعریف جامع برای هوش مصنوعی توسط دانشمندان هنوز میسر نشده، چرا که خود (( هوش )) مبحثی بسیار گسترده است که دانشمندان در تعریف آن به تفاهم نرسیده‌اند.

اما می‌توان گفت مبنای بیشتر تعاریفی که برای هوش مصنوعی ذکر شده بر یکی از چهار اصل زیر استوار است:

1. سامانه‌هایی که به طور منطقی فکر می‌کنند
2. سامانه‌هایی که به طور منطقی عمل می‌کنند
3. سامانه‌هایی که مانند انسان فکر می‌کنند
4. سامانه‌هایی که مانند انسان عمل می‌کنند

در ادامه به ذکر دو تعریف از دو تن از دانشمندان معروف این حوزه یعنی الن تورینگ و جان مک کارتی می‌پردازیم:

تعریف آلن تورینگ از هوش مصنوعی در سال 1950 میلادی: توانایی دست یافتن به کارایی در حد انسان در همه امور شناختی توسط رایانه.

تعریف جان مک کارتی اولین کسی که اصطلاح هوش مصنوعی را به کار برد: هوش مصنوعی دانش و مهندسی ساخت ماشین‌های هوشمند و به خصوص برنامه‌های رایانه‌ای هوشمند است. هوش مصنوعی با وظیفه استفاده مشابه از رایانه‌ها برای فهم چگونگی هوش انسان مرتبط است اما مجبور نیست خودش را به روش‌هایی محدود کند که بیولوژیکی باشند.

به طور کلی می‌توان هوش مصنوعی را توانایی ماشین در یادگیری، تحلیل و استدلال دانست که در نتیجه آن می‌تواند به حل مسئله و عملکردی کاربردی با سرعت و کارایی بالا دست پیدا کند .

این عملکرد هوشمندانه ماشین می‌تواند در راستای نزدیک شدن هرچه بیشتر به رفتارهای انسانی باشد و یا برای رفع یک نیاز مشخص برنامه ریزی شده باشد؛ این موضوع برمی‌گردد به انواع هوش مصنوعی که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

 

انواع هوش مصنوعی

امروزه هوش مصنوعی را در سه سطح بررسی می‌کنند

1.هوش مصنوعی محدود (Narrow Artificial Intelligence ) یا NAI

2.هوش مصنوعی عمومی (Artificial General Intelligence) یا AGI

3.سوپر هوش مصنوعی (Artificial Super Intelligence) یا ASI

هوش مصنوعی محدود یاNAI چیست؟

به طور خلاصه NAI همان هوش مصنوعی است که امروزه زندگی ما را احاطه کرده است. موتورهای جستجو، دستیاران مجازی، خودروهای خودران همگی از نوع هوش مصنوعی محدودند.

NAI هوش مصنوعی است که برای انجام وظیفه‌ای خاص طراحی شده است و صرفا با استفاده از داده‌های خاصی که از یک دیتا ست جمع آوری می‌کند یک کار واحد را انجام می‌دهد. NAI فاقد هشیاری، آگاهی و قدرت تفکر و احساسات انسانی است.

 

هوش مصنوعی عمومی یا AGI چیست؟

AGI هوش مصنوعی است که توانایی‌هایی مشابه هوش انسانی دارد. قدرت تفکر، خلاقیت، تخیل و احساسات عاطفی از جمله این توانایی‌ها هستند. درواقع ربات‌هایی که در فیلم های Si Fi میبینیم نمونه‌هایی از هوش مصنوعی عمومی هستند. ربات‌هایی مثل C3PO در فیلم جنگ ستارگان و یا دیوید در فیلم هوش مصنوعی استیون اسپیلبرگ.

در حال حاضر ماشین‌ها قادر به انجام چنین کارهایی نیستند اما پژوهشگران در تلاشند تا AI را هرچه بیشتر و سریع تر به این مرحله نزدیک کنند. انسان بالفطره علاقه مند به خلق کردن و قدرت است و خلق AGI یکی از اقدامات مهم و جدی بشر برای دستیابی به آرزوی خداگونه بودن است.

 

سوپر هوش مصنوعی یا ASI چیست؟

برخلاف AGI که موضوعی جذاب و مورد علاقه انسان‌ها است، سوپر هوش مصنوعی شاید چندان لذت بخش نباشد. چرا که ASI همان نوع از AI است که از حد توانایی‌های بشری فراتر رفته و در همه ابعاد تفکر، خرد، خلاقیت و استدلال از انسان پیشی می‌گیرد. در واقع این نوع از هوش مصنوعی است که بسیاری از دانشمندان و افراد فعال در این حوزه از جمله استیون هاوکینگ و ایلان ماسک درمورد آن ابراز نگرانی کرده و آن را تهدیدی برای نسل بشر می‌دانند. چیزی شبیه به فیلم ترمیناتور!!!

 

همچنین هوش مصنوعی را می‌توان به دو مدل کلی تقسیم کرد

• نرم افزارهای قدرت گرفته از هوش مصنوعی (SOFTWARE AI): شامل دستیارهای مجازی، نرم افزارهای آنالیز تصاویر، موتورهای جستجو، سیستم های تشخیص صدا و چهره
• هوش مصنوعی مجسم (EMBODIED AL): شامل ربات ها، خودروهای خودران، هواپیماهای بدون سرنشین و اینترنت اشیا

 

کاربردها و مثال‌هایی از هوش مصنوعی در زندگی روزمره و کسب و کارها

صاحبان کسب و کارها و صنایع پیوسته درحال توسعه هوش مصنوعی در محصولاتشان هستند. در اینجا لیستی از این کاربردها و مثال‌هایی از آن را تهیه کردیم که شاید شما تا به حال متوجه نشده اید که اینها همه قدرت گرفته از Al هستند:

 

خرید و تبلیغات آنلاین

هوش مصنوعی برای ارئه پیشنهادهای اختصاصی به افراد، با استفاده از بررسی داده‌های مربوط به تاریخچه جستجو وخرید آنلاین کاربران و دیگر رفتارهای آنلاین آن‌ها استفاده می‌شود.

 

جستجو در وب

موتورهای جستجو به وسیله منابع عظیمی از داده‌ها که به وسیله کاربران آن‌ها فراهم آمده نتایج مشابه و مرتبط را هنگام جستجوی یک موضوع به کاربر ارائه می‌دهند.

 

دستیار شخصی دیجیتال

گوشی‌های هوشمند از AI برای طرحی دستیارهای مجازی استفاده می‌کنند که قادرند سوال‌های کاربران را پاسخ داده و پیشنهادهایی مطابق با سلیقه کاربر ارائه کنند.

 

مترجم‌های هوشمند

نرم افزارهای ترجمه زبان بر اساس داده‌هایی که از خواندن متن‌ها و صحبت‌ها دریافت می‌کنند با استفاده از AI می‌توانند فرآیند ترجمه را بهبود ببخشند و همچنین در عملکردهایی نظیر زیرنویس اتوماتیک هم کاربرد دارند.

 

شهر‌ها و خانه‌های هوشمند

استفاده از هوش مصنوعی در ابزارهای مورد استفاده روزانه سبب تطابق هرچه بیشتر وسایل الکترونیک با رفتار و عادت‌های کاربران آنها شده است. کنترل ترافیک در کلان شهرها هم یکی دیگر از کاربردهای AI محسوب میشود.

 

ماشین‌های خودران

هرچند وسایل نقلیه خودران هنوز کاملا استاندارد نیستند اما خودروها در حال حاضر از هوش مصنوعی برای سیستم‌های ایمنی خود بهره می‌برند.

 

امنیت سایبری

سیستم‌های AI می‌توانند با استفاده از داده‌های پیوسته و تشخیص الگوها و پیمایش معکوس (backtracking) به تشخیص و مقابله با حملات سایبری کمک کنند.

 

هوش مصنوعی علیه کووید 19

AI با استفاده از توانایی‌های خود حتی به مقابله با پاندمی عصر تکنولوژی یعنی کووید 19 هم آمده است. عکس برداری و تحلیل اسکن ریه و همچنین تحلیل انتشار ویروس کووید نیز از دیگر کابردهای هوش مصنوعی است.

 

مبارزه با اخبار غلط و دروغ پراکنی

دولت‌ها از هوش مصنوعی برای جمع آوری داده‌های شبکه‌های اجتماعی و جستجوی واژه‌های حساس و هشداردهنده مانع دروغ پراکنی‌های سیاسی می‌شوند. در مقابل یکی از کاربردهای هوش مصنوعی دیپ فیک (deep fake)است که این فناوری قادر است با استفاده از یادگیری ماشین، چهره و صدای افراد را شبیه سازی کرده و اخبار و اطلاعاتی را منتشر کند که در واقع هرگز اتفاق نیفتاده‌اند. این فناوری خطر بسیار بزرگی برای سیاستمداران و سران دولت‌ها محسوب می‌شود.

از دیگر مثال‌های کاربرد هوش مصنوعی می‌توان به حوزه سلامت، حمل و نقل، تولید و صنایع غذایی و کشاورزی اشاره کرد.

 

بهترین زبان‌های برنامه‌نویسی Artificial Intelligence

انتخاب یک زبان برنامه‌نویسی به نیازها و نوع پرژه AI وابسته است. قطعا هیچ یک از زبان‌های برنامه‌نویسی نمی‌تواند تمامی نیازهای این حوزه را مرتفع کند.

9 تا از بهترین زبان های برنامه نویسی هوش مصنوعی در 2022:

1. پایتون (python)
2. جاوا (Java)
3. جولیا (Julia)
4. هاسکل (Haskell)
5. لیسپ (Lisp)
6. آر (R)
7. سی پلاس پلاس (C++)
8. پرولوگ (Prolog)
9. اسکالا (Scala)

 

ترسها و چالش‌های بشر در برابر AI

همانطور که پیش از این هم در تعریف ASI شرح داده شد، علیرغم همه مزایای AI نگرانی‌هایی هم نسبت به آینده این علم وجود دارد. این نگرانی‌ها محدود به سوپر هوش مصنوعی نمی‌شود. بلکه هم‌اکنون نیز در خطر آسیب هستیم. خطراتی از جمله:

• از دست دادن شغل به واسطه جایگزین شدن هوش مصنوعی به جای نیروی انسانی
• نقض حریم خصوصی افراد
• تهدید امنیت دیجیتالی، فیزیکی و سیاسی
• دیپ فیک (Deep fake)
• جهت‌گیری الگوریتم های AI ناشی از داده‌های نامناسب و رفتارهای مغرضانه انسان‌ها
• نابرابری اقتصادی
• بی‌ثباتی بازار سرمایه
• سلاح‌های خودکار

نزدیک‌ترین خطر هوش مصنوعی برای انسان در حال حاضر جایگزین شدن ماشین‌های هوشمند با نیروی انسانی است. فناوری‌های هوشمند در بسیاری از موارد عملکرد بهتری از نیروی انسانی نشان داده‌اند؛ از جمله سرعت بالا و هزینه‌های پایین‌تر. همین امر باعث شده صاحبان صنایع مشتاق به این جایگزینی باشند. اگر روند فعلی تعدیل نیرو ادامه پیدا کند بدون اینکه فرصت‌های شغلی جدیدی پدید آید؛ جمعیت عظیمی از انسان‌ها بیکار و در نتیجه دچار فقر خواهند شد.

منبع بی‌نهایتی از داده‌ها که کاربران به رایگان در اختیار کمپانی‌های دیجیتال قرار می‌دهند می‌تواند تهدید جدی برای جوامع و افراد باشد چرا که رژیم‌های استبدادی از آن‌ها استفاده می‌کنند و یا خواهند کرد.

دیپ فیک که پیش از این با آن آشنا شدیم نوع دیگری از آسیب های AI است.

متاسفانه همیشه فناوری در جهت پیشرفت جوامع بشری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. هوش مصنوعی در حال حاضر توسط انسان‌ها توسعه پیدا می‌کند و گاهی انسان‌ها رفتارهای مغرضانه‌ای در پیش می‌گیرند. همین امر ممکن است سبب جهت گیری الگوریتم‌های هوش مصنوعی در جهت آسیب به بخشی از جامعه شود.

سلاح در ماهیت خود تهدیدی برای بشر است اما در صورتی که هوش مصنوعی به کار رفته در سلاح‌های خودکار اقدام به استفاده از این سلاح‌ها بدون مداخله انسان کند این تهدید به مراتب جدی‌تر میشود و این تنها یک جنبه از خطرات هراس انگیز این حوزه است.

 

راه حل مقابله با خطرات و چالش‌های توسعه هوش مصنوعی چیست؟

تنها راه پیشگیری از این وقایع زیان‌بار وضع قوانین و مقررات سخت گیرانه توسط افراد آگاه و ارگان های مردمی درزمینه هوش مصنوعی است تا جلوی هر گونه تهدید گرفته شود.

 

هوش مصنوعی در یک نگاه

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و یا به اختصار (AI) یکی از علوم کامپیوتر است که از دهه 1950 میلادی به دنبال توسعه رایانه‌های الکترونیکی پیدایش یافت. به طور خلاصه AI توانایی یک نرم افزار و یا یک روبات کنترل شده توسط کامپوتر است برای انجام وظایفی که به طور معمول انسان‌ها قادر به انجام آن هستند. درواقع برنامه نویسان توسط فناوری یادگیری ماشین، AI را با هدف یادگیری، تحلیل و تصمیم گیری توسعه داده اند.

امروزه هوش مصنوعی را در سه سطح هوش مصنوعی محدود (نوعی از AI که در عصر حاضر در حال توسعه و به کارگیری است) ، هوش مصنوعی عمومی (هم تراز هوش انسانی) و سوپر هوش مصنوعی (فراتر از هوش انسانی) مورد بررسی قرار می‌دهند.

اگرچه اغلب واژه هوش مصنوعی، ربات‌های انسان‌نما و فیلم‌های علمی تخیلی را در ذهن عموم تداعی می‌کند، در حال حاضر AI در همه ابعاد زندگی بشر گسترش یافته، به گونه‌ای که میتوان عصر حاضر را عصر انقلاب هوش مصنوعی نامید. امروزه تمامی ابزار دیجیتال به گونه ای توسط هوش مصنوعی بهینه شده اند. از دستیارهای مجازی و موتورهای جستجو نظیر گوگل گرفته تا امنیت سایبری و یا حتی تشخیص و تحلیل رفتار ویروس کووید19!

هوش مصنوعی علیرغم مزایای بسیار در جهت بهبود کیفیت زندگی بشر، خطرات و آسیب‌هایی را نیز به همراه خواهد داشت. خطراتی از جمله بیکاری نیروهای انسانی جایگزین شده با ماشین، تهدیدهای امنیتی و نابرابری اقتصادی و چه بسا جنگ‌های بدون دخالت انسان. از این رو بسیار ضروری است تا سران تصمیم گیرنده مقررراتی را جهت پیشگیری از وقوع چنین مشکلاتی وضع کنند.

در نهایت قضاوت اینکه هوش مصنوعی زندگی بشر را بهبود میبخشد و یا طبق نظر ایلان ماسک پایانی برای نسل بشر رقم خواهد زد کار دشواریست اما سرعت پیشرفت و رقابت دولت‌ها و کمپانی‌ها بر سر هوش مصنوعی کمی هراس انگیز است.

شما چه فکر می‌کنید؟

لطفا دیدگاه خودتان را با ما به اشتراک بگذارید

برای آگاهی از تازه‌های این حوزه ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.